Balkanlar bölgesi kimliksel farklılıkların yoğun bir biçimde görüldüğü bir coğrafyadır. Sırbistan ise bu coğrafyanın konsantre bir hali gibidir. Balkanları anlamak için Sırbistan’ı biraz incelemek bir fikir verecektir. Zira Balkanlar’daki karışıklıkların ve siyasi hareketlerin birçoğu Sırbistan üzerinde mevcuttur. Bu açıdan baktığımızda Sırbistan, Balkanlar’ın küçük bir modelidir demek çok da yanlış olmayacaktır.
Kısaca Sırbistan Tarihi
Sırbistan, resmi adıyla: Sırbistan Cumhuriyeti, Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti’nin en büyük parçalarından biriydi. 1992 yılında Sırbistan ve Karadağ’ın da dahil olduğu bir Yugoslavya Federal Cumhuriyeti ilan edilmişti.
Fakat bu isme Yugoslav devletinden bağımsızlığını ilan eden diğer devletler şiddetle karşı çıkmıştır. Bu karşı çıkışın sebebini de Sırbistan ve Karadağ’ın Yugoslavya devletinin tek varisiymiş gibi bir isim kullanmaları olarak açıklamışlardır. Bunun üzerine Sırbistan-Karadağ Devlet Birliği adını almışlardır. Fakat 21 Mayıs 2006 tarihinde Karadağ’ın bağımsızlık referandumu yapması ve bunun sonucunda da %55,5’lik kabul oranının çıkması ile Karadağ De facto olarak bağımsızlığını ilan etti. 3 Haziran 2006’da ise Karadağ ve Sırbistan parlamentolarında bu kararın onaylanması ile bu bağımsızlık resmiyet kazandı ve De Jure haline geldi. Karadağ’ın da bağımsızlığını kazanmasının ardından bir ayrılıkçı hareket de Kosova’da ortaya çıkacaktır. Bu ayrılıkçı hareket günümüzde hala Sırbistan siyasetinin en önemli konularından birini hatta en önemlisini teşkil etmektedir.
Sırbistan’ın Yakın Politik Geçmişi ve Kosova
2008 yılında Kosova tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan edecektir. Fakat Sırbistan bunu hiçbir zaman kabul etmeyecektir ve halihazırda da etmemektedir. Birçok dünya devi ülkenin Kosova’nın bağımsızlığını tanımasına rağmen Sırbistan tüm baskılara direnecek ve hala bu devleti kendi ülkesinin bir parçası olarak görecektir. Dönemin Sırbistan Cumhurbaşkanı Tadic Kosova’yı şu şekilde tanımlamıştır: “Kosovo is an integral part of Serbia.” (Kosova, Sırbistan’ın ayrılmaz bir parçasıdır). Tadic o dönemde batı yanlısı siyasi kanattaki isimlerden biri olacaktır. Bu batı yanlısı siyaseti şu anda liderliğini Aleksandar Vučić’in yaptığı SNS (Sırp İlerleme Partisi) yürütmektedir. 250 sandalyeli Sırbistan Ulusal Meclisi’nde 188 gibi oldukça yüksek bir sandalye sayısına sahip olan SNS ülkenin genel politikasını da belli etmektedir. SNS’in en büyük gayesi Avrupa Birliğine tam üyeliktir. Bu AB hedefi Sırbistan’ı birçok karar almaya mecbur bırakmıştır. Bunlardan en önemlileri kendi vatandaşı olan Karadzic gibi komutanları savaş suçlusu kabul ederek Lahey’de yargılanmalarının önünü açmaktır. Bu karar üzerine Lahey’deki savaş suçları savcısı Serge Brammertz; bu kararın AB üyelik sürecinde tarihi bir an olduğunu açıkladı. AB ile Sırbistan arasında o dönemde birçok politik ve ekonomik iş birliği anlaşması da imzalanmıştır. Bu karşılıklı sıcak hava AB’nin Sırbistan’a Kosova’nın bağımsızlığının tanınmasını dayatana kadar devam edecektir. Fakat bu politikaya şiddetle karşı çıkacak bir siyasi parti olan SPS (Sırp Sosyalist Partisi), günümüzde de Sırbistan Ulusal Meclisi’nde 32 sandalye ile temsil edilmektedir. Bu partinin ünlü bir üyesi, lideri ve kurucusu Slobodan Milošević dönemin Yugoslavya ve Sırbistan devlet başkanı. Lahey’de savaş suçlarından yargılanmış ve mahkûm edilmiştir. Milošević, Kosova ve Voyvodina’nın özerkliklerini kaldırıp Sırbistan’a bağlamıştır.
Şu anda parti lideri Ivica Dačić’tir. Parti şu anda kendisini Demokratik- Sosyalist bir parti olarak tanımlamaktadır. Fakat şimdiye kadar izlediği milliyetçi ve popülist politikalar tartışmalara sebep olmuştur. Parti kendisini merkez solda tanımlasa da Sol- Milliyetçi bir politika izlediği de su götürmez bir gerçektir. SNS ve SPS arasındaki çekişmelerden ayrı olarak, çözümün ne Amerika yanlısı ne de Rusya yanlısı politikalarda olmadığını belirten SPAS (Sırbistan Vatanseverler İttifakı); Sırbistan’ın çıkarlarının esas olduğunu vurgulamaktadır. Aleksandar Šapić’in liderliğini yürüttüğü bu parti; ulusal mecliste 11 sandalye ile temsil edilmektedir. Sırbistan’ın demografik açıdan Balkanlar’a benzediği metnin başında belirtilmişti. Bu demografik çeşitliliğe en açık örnek Macarlar’dan oluşan Voyvodina’lı Macarlar İttifakı adındaki siyasi harekettir. Bu hareket mecliste 9 sandalye ile temsil edilmektedir. Partinin başlıca hedefi Voyvodina bölgesinin tam bağımsız olmasıdır. Partinin lideri bir Macar olan István Pásztor’dır. Sırbistan’daki diğer bir azınlık ise Müslüman olmayan Bosnalılar ve Bosnalı Müslümanlardır. SPP (Adalet ve Mutabakat Partisi) bu azınlığı, ulusal mecliste 4 sandalye ile temsil etmektedir. Partinin liderliğini oldukça dikkat çeken bir isim olan Muamer Zukorlić yürütmektedir. Bu ismin dikkat çekmesinin nedeni ise; Sırbistan’daki Bosnalı Müslümanların Müftülüğünü yapmış olmasıdır. Yani bir yandan da dini bir önder niteliğindedir. Bu parti girdiği 3 seçimde ciddi oy artışı elde etmiştir. 2014’teki seçimde mecliste hiç sandalyesi bulunmayan parti, 2016’da 2, 2020’de ise 4 sandalye ile temsil edilmiştir. İstikrarlı bir artış görülmektedir. Bosnalı azınlığı temsil eden bir diğer parti de SDA Sandžak (Sandžak Demokratik Hareket Partisi). Ulusal mecliste 3 sandalye ile temsil edilen bu parti SPP’ye nazaran daha milliyetçi bir parti niteliğindedir. Partinin liderliğini Sulejman Ugljanin yürütmektedir. Sandžak ya da Sancak bölgesinin bağımsızlığını savunan bu parti; Novi Pazar’daki Müslüman nüfusa dikkat çekmektedir. Sırp kamuoyunda aşırı sağ- faşist bir parti olarak bilinmektedir. Bir diğer azınlık siyasi hareketi de Arnavutluk Demokratik Alternatif – Birleşik Vadi’dir. 3 sandalye ile temsil edilen bu partinin liderliğini Nik Gjeloshaj yürütmektedir. Sırbistan’ın yanı sıra Karadağ’da da aktif olan bu parti Arnavut haklarını savunmaktadır. Özellikle Preşeva Bölgesi’ndeki Arnavut çoğunluğa vurgu yapmak suretiyle bu bölgenin bağımsızlığını savunmaktadır. Sırbistan Ulusal Meclisi’nde temsil yetkisi bulunan siyasi partiler ve hareketler bu şekildedir. Voyvodina, Sancak bölgesi ve Preşeva gibi Sırbistan’dan ayrılmak isteyen bölgelerin haricinde bir de Sırbistan’a katılmayı talep eden bir bölge vardır. Bu bölge Mitorvitsa’dır. Bu bölgenin ehemmiyeti ise Kosova’ya bağlı olmasına rağmen neredeyse nüfusunun tamamına yakını Sırp’tır. Sırp milliyetçiliğinin tavan yaptığı bu bölgede sokaklarda Sırbistan bayrakları görmek hiç de şaşırtıcı değildir. Bu bölge halkı Sırbistan’a bağlı olmayı şiddetli bir biçimde talep etmektedir. Yazının başında da bahsedilen Sırbistan’ın zengin demografik yapısına yine Sırbistan’ın bir bölgesinden örnek vermek gerekirse; Voyvodina bölgesinde 6 resmi dil ve 26 etnik grup bulunmaktadır. Voyvodina Sırbistan’ın bölgelerinden yalnızca biridir. Bu şekilde bakıldığında Sırbistan’ın demografik yapısı daha iyi anlaşılacaktır.
Sonuç
Sonuç olarak bakıldığında Sırbistan Balkanlar bölgesinin en karmaşık ve en önemli ülkelerinden biridir. Balkanların turnusol kağıdıdır. Ülkedeki siyasi hareketler, etnik gruplar ve siyasi talepler bunun en güzel örneğidir. Şöyle bir genelleme yapmak pek yanlış olmayacaktır; Sırbistan demek Balkanlar demek, Balkanlar ise etnik mücadele ve kavgaların hala sürdüğü karmaşık coğrafya demek.
KAYNAKÇA
- http://www.parlament.rs/national-assembly/national-assembly-in-numbers.1743.html
- https://www.aa.com.tr/tr/dunya/bir-kivilcimin-bile-yangin-cikarabilecegi-bolunmus-sehir-mitrovitsa/1395282
- https://www.aydinlik.com.tr/haber/yugoslavyayi-referandum-parcaladi-34315