NAZİ FELAKETİNİN BAŞLANGICI: REICHSTAG YANGINI

Yazar: Fatih ÖZAY
4 dk

Bazı olaylar vardır, sonucu nedeninden çok daha büyük olaylara yol açar. Tarihte yer alan bu olaylarda kıvılcımlar ateş olur, ateşler devasa bir yangına dönüşür, yangın ise kül eder belli bir dönemi. İşte 27 Şubat 1933 günü Alman parlamento binası Reichstag’da çıkan yangın tam olarak böyle bir olaydı. Bu yazıda anlatılacak yangın bir mecazi bir benzetme değil, gerçek bir kundaklama vakası. Gelin hep birlikte o gün Reichstag’da çıkan yangının nasıl bütün Avrupa’yı kasıp kavuran bir felaketin başlangıcı olduğuna bakalım.


Reichstag Yangını / Reichstag Binası bugünkü görünümü
(Fotoğraf: Niki Nagy, 31 Mayıs 2018)

YANGIN GECESİ NELER OLDU?

O gün Reichstag Binası’nın yakınından geçen kişiler bir camın kırıldığını duydular. Sonrasında ise binanın aniden alevler içinde kaldığına şahitlik ettiler. Çevrede bulunan insanlar ne yapacağını bilmez halde o taraf bu taraf koşturuyorlar, yangını söndürmek için seferber olmuşlardı. İtfaiye olay yerine geldiğinde yangın, binanın yaldızlı kubbesine kadar ulaşmıştı. İtfaiye ekipleri yangını söndürdükten sonra ise arkalarında koca bir felaket kalmıştı. Bina, bir milyon dolarlık zarara uğramıştı. Olayın failleri o gece kısa süre içerisinde yakalandı. Polisin olay yerinde bulduğu isim 24 yaşındaki komünist sempatizan Hollandalı işçi Van der Lubbe oldu. Lubbe, işçilerin Alman devletine karşı ayaklanmaları gerektiğini teşvik etmek için binayı yaktığını itiraf etti. Onunla birlikte Komünist Enternasyonel’den üç Bulgar üye ve önde gelen bir Alman komünist Leipzig’de yargılandı. Aralarında hüküm giyen tek isim Van der Lubbe oldu ve 1934’ün ocak ayında başı kesilerek idam edildi.

YANGIN SONRASI

Paul von Hindenburg ve Adolf Hitler

Almanya halkı gece boyunca diken üstündeydi. Siyasiler ise telaş içinde ne yapacaklarını düşünüyorlardı. Failler yakalandıktan sonra Nazi propagandacıları halka komünist isyanı yaşanacağına dair korku salmaya başladı. 30 Ocak 1933’de Almanya Şansölyesi olan Adolf Hitler göreve başlayalı bir ay olmamışken böyle bir “felaket” yaşanıyordu. Yangın sonrası Hitler, dönemin başkanı Paul von Hindenburg’u komünist tehlikesine karşı uyardı ve komünistlerin Almanya için çok büyük bir tehdit oluşturduğuna ikna etti. Olayın ertesi günü ise Hindenburg, Hitler’in tavsiyesiyle hazırlanan anayasada yer alan kişi hak ve özgürlüklerini kısıtlayan bir kararnameye imza atmak durumunda kaldı. Attığı bu imzanın Nazi felaketinin yükselişine sebep olacağının hiç farkında değildi.

KARARNAME NELERİ PEŞİNDE GETİRDİ?

Başkan Paul von Hindenburg’ un, korku ve telaş içinde imzasını attığı kararname sonrası Almanya, Nazi otoritesiyle yüz yüze gelmeye başladı. Kararname ile birlikte polisin soruşturmalardaki bütün kısıtlamaları kaldırıldı ve bu doğrultuda Nazilere muhalif olan tüm siyasi partiler sorgusuz sualsiz kapatılmaya başlandı. Muhalif isimler tek tek yakalanıyor, hapse atılıyorlardı. Yangın sonrası basın tamamen Nazi rejiminin eline geçti. Topyekün bir milli dayanışma içine girildiği basın tarafından halka aktarıldı Basın yoluyla yayılan propagandalar işe yaramış ve Alman halkı, Hitler’in çevresinde toplanmıştı. Hindenburg, Weimar Anayasası’nın 48. Maddesine dayanarak olağanüstü hal ilan etmişti ve bu durum tabii ki Hitler’in çok işine yaramıştı. Bu sayede yapılan propagandalar ile daha da artan “komünist tehlikesi” komünist milletvekilleri ve liderlerin hapse atılmasıyla halk nezdinde daha çok meşruluk kazandı. 5 Mart 1933’te yapılacak olan seçimler bu tutuklamalar ve baskı ortamı sebebiyle hiç de adil bir ortamda gerçekleşmedi. Komünistler devleti ele geçirmeye yönelik hiçbir harekette bulunmasa dahi halk, Hitler’in kendilerini Bolşevizm tehdidine karşı koruyacak yegane isim olduğu konusunda hemfikir oldu. Hitler’i ve onun partisini ise anti-komünist düşünceleri sebebiyle kurtuluş olarak düşünüyorlardı. Bu atmosferde gidilen seçimlerde, Naziler önceki seçime oranla daha büyük bir başarı yakaladı ve oylarını yüzde 33’ten yüzde 44’e kadar çıkardı. Sonuç olarak Naziler ve müttefikleri olan Alman Ulusal Halk Partisi parlamentoda yüzde 52’lik çoğunluğu elde ettiler. Sonrasında 23 Mart 1933 günü ise Reichstag yandığı için Berlin’de yer alan Kroll Opera Binası’nda toplanan milletvekilleri, Hitler’e tam yetki veren “Yetkilendirme Yasası”nı kabul etti. Bu yasa sonrası ülke resmen Nazilere devredildi.

REICHSTAG YANGINI KİMİN İŞİNE YARADI?

Yaşanan bu olaylara baktığımız zaman diyebiliriz ki bu yangın Hitler’in ve Nazilerin yükselişini oldukça hızlandırdı. Günümüzde hâlâ daha yangını kimin çıkardığı bir tartışma konusu olarak yerini koruyor. O dönem bile birçok isim yangının komünistler tarafından değil, bizzat Naziler tarafından çıkarıldığını, Van der Lubbe’nin bir Nazi piyonu olduğunu sıklıkla dile getirdi. Gelin görün ki bunları doğrulayacak hiçbir kanıt ileri sürülemedi.

REICHSTAG YANGINI GÜNÜMÜZDE NE ANLATIYOR?

Reichstag’da çıkan yangının sır perdesi aralanamasa bile bugün hâlâ politikada güncelliğini koruyor diyebiliriz. Politikada güçlü bir metafor olarak kullanılan Reichstag Yangını benzetmesi, politikacıların daha fazla güce sahip olabilmek için neler yapabileceğini anlatmak için sık sık kullanılır. 1933 yılında yaşanan bu felaket sonrası yükselen “Nazi distopyası” dünyaya unutulmayacak dersler verdi. Bu dersler tabii ki çoğu tarihsel olayda olduğu gibi çift taraflı sonuçlar oluşturdu. Politikacıların içindeki karanlık ve aydınlık tarafa ayna tutan bir olay olarak tarih sahnesinde yerini aldı. Şan, şöhret ve güç için yakılan bir kıvılcımın nasıl büyük felaketlere yol açabileceğini bu örneğe dönüp baktıkça unutmamız mümkün olmayacak. Politikacılardan ziyade halkların bu tarihi olayı bilmesi daha büyük önem arz ettiğini de söylemek gerekli. Unutmayalım ki uyuyan halklar yataktan düşmeye mahkumdur.

KAYNAKÇA:

Reichstag Yangını | The Holocaust Encyclopedia. https://encyclopedia.ushmm.org/content/tr/article/the-reichstag-fire. Erişim Tarihi 7 Şubat 2021.

Editors, History com. “Reichstag Fire.” HISTORY, https://www.history.com/topics/germany/reichstag-fire. Erişim Tarihi 7 Şubat 2021.

“The Reichstag Fire – Nazi Rise to Power – National 5 History Revision.” BBC Bitesize, https://www.bbc.co.uk/bitesize/guides/zpknb9q/revision/4. Erişim Tarihi 7 Şubat 2021.

İlginizi çekebilecekler

Bir yorum bırak

* Bu formu kullaranak, internet sitemize sağlamış olduğunuz datanın (örn. mail adresi) tarafımızca saklanmasını kabul etmiş oluyorsunuz.

İnternet sitemizden en verimli şekilde faydalanabilmeniz için "ÇEREZ" kullanıyoruz. Toplanan verilerle ilgili düzenlemelere internet sitemizde yer alan Gizlilik Politikasından ulaşabilirsiniz. Kabul et. Detaylar