Cinsiyet/cinsel yönelim temelli ayrımcılık hayatımızın her alanındayken, politik tutumların ifşa kültürünü desteklemesi sonucu ailesinden, iş yerinden ve en önemlisi toplumdan aforoz edilen kişilerin güvencesizliği ne zaman son bulacak? Neden ayrımcılığın her türlüsünün yetiştiği bu topraklarda güvencelerimiz teker teker elimizden alınıyor? “Pembe tezkere” sahibi olduğu için işine son verilen hakem Halil İbrahim Dinçdağ’ın kimi sevdiği Federasyon’u neden bu kadar ilgilendiriyor?
HALİL İBRAHİM DİNÇDAĞ DAVASI
[1] Halil İbrahim Dinçdağ, Trabzon’da hakemlik mesleğini icra ederken, askerlik ile ilişiği olmadığını belirtmek için sunduğu rapor sonucu 2009 yılında meslekten ihraç edilmiştir. Meslekten ihraç edilmesine neden olan o rapor, argo söylemde “pembe tezkere” olarak adlandırılan, LGBTİQ+ bireylere yönelik düzenlenen askerliğe elverişsizlik raporudur.
Halil İbrahim Dinçdağ, cinsel yönelimi sebebiyle askerlikten muaf tutulmuş buna istinaden bu raporu Trabzon İl Hakem Kurulu’na sunmuştur. Fakat bu raporu sunduktan sonra, askerlik yapmaması sebep gösterilerek önce maç verilmemeye başlanmış sonrasında ise performans yetersizliği bulunduğundan bahisle hakemlik görevine son verilmiştir. Bu olayın üzere, medyada Halil İbrahim Dinçdağ’ın açık kimliği zikredilerek haberler yapılmaya başlanmış, bunun sonucunda Halil İbrahim Dinçdağ yoğun şekilde hakaret ve tehditlere maruz kalmıştır. Yaşananlar sonucu, Halil İbrahim Dinçdağ’ın Türkiye Futbol Federasyonu aleyhine açtığı davada, Yerel Mahkeme maddi ve manevi tazminata hükmetmişken, karar Yargıtay tarafından manevi tazminat koşullarının oluşmadığı gerekçesiyle bozulmuştur. Yerel Mahkeme ise, Yargıtay’ın bozma kararına uyarak davanın reddine hükmetmiştir.
PEMBE TEZKERE NEDİR?
Türk Silahlı Kuvvetleri Sağlık Yeteneği Yönetmeliği uyarınca, Türk Silahlı Kuvvetleri mensubu/mensup adayı olan kişilerin taşıması gereken birtakım sağlık yeterlilikleri düzenlenmiştir. Bu yönetmeliğe ek olarak, “Hastalık ve Arızalar Listesi” başlığıyla düzenlenen birtakım haller, askerliğe elverişsizlik nedeni olarak sayıldığından zorunlu askerlik görevinden muaflık gündeme gelmektedir. Pembe tezkere ise, bu yönetmelikte “Ruh Sağlığı ve Hastalıkları” başlığı altında, cinsel kimlik ve davranış bozukluğu olarak nitelendirilen, cinsel tutum ve davranışlarının askerlik ortamında uyum ve işlevsellik sorunu yaratacağı düşünülen kişiler hakkında düzenlenen askerliğe elverişsizlik raporudur.
Pembe Tezkere edinilmesi sürecinde sayısız ihlaller söz konusu iken, en ilginç olanı 2009 yılına kadar uygulamada, hastaneler tarafından kişilerin cinsel ilişki sırasında çekilmiş fotoğraf veya videoları kanıt olarak sunmasının talep edilmesidir. Hatta bu durum, Alman Der Spiegel Dergisi tarafından “Türk Silahlı Kuvvetleri en büyük gay porno arşivine sahip” içeriğiyle haber yapılmış, Genelkurmay Başkanlığı tarafından bu iddia yalanlanmıştır.
CİNSEL YÖNELİM TEMELLİ AYRIMCILIK
Kişilerin cinsel yönelimlerini açıklamaları veya bunun açığa çıkması halinde karşılaştıkları en önemli sorunlardan biri de işsizliktir. Dava sürecine yer verdiğimiz Halil İbrahim Dinçdağ da, görevine son verildikten sonra sayısız işe başvurmuş fakat yönelim kimliği açığa çıktığından çok uzun süre iş bulamamıştır. Kurumlarda veya özel sektörde işe alım sürecinde istenen belgeler arasında askerlik belgesi bulunduğundan eğer kişi askerlikten yönelimi sebebiyle muafsa, muafiyet sebebinin bulunduğu raporu sunması beklenmektedir. Bu raporu sunduktan sonra ise, kamu kurumlarının neredeyse hiçbirinde işe giriş şansı kalmamaktadır. Anayasanın 49. maddesinde hüküm altına alınan çalışma hakkı, uygulamada cinsel kimlik ayrımcılığı temelli olarak politik sebeplerle güvence dışı tutulmaktadır.
CİNSEL YÖNELİM TEMELLİ AYRIMCILIK SUÇ MUDUR?
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 122. maddesinde hüküm altında alınan nefret ve ayırımcılık başlıklı suç;
“Dil, ırk, milliyet, renk, cinsiyet, engellilik, siyasi düşünce, felsefi inanç, din veya mezhep farklılığından kaynaklanan nefret nedeniyle;
a) Bir kişiye kamuya arz edilmiş olan bir taşınır veya taşınmaz malın satılmasını, devrini veya kiraya verilmesini,
b) Bir kişinin kamuya arz edilmiş belli bir hizmetten yararlanmasını,
c) Bir kişinin işe alınmasını,
d) Bir kişinin olağan bir ekonomik etkinlikte bulunmasını, engelleyen kimse, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”
şeklinde düzenlenmiştir. Hükümden de görüleceği üzere, cinsiyet temelli nefret ve ayrımcılık suç kapsamında görülmekteyken cinsel yönelim temelli nefret ve ayrımcılık suç olarak tanımlanmamaktadır. Kanunun tasarı metninde, cinsel yönelim farklılığından kaynaklanan nefretin de kanun maddesine dahil edilmesi söz konusuyken, bu kısım sonrasında metinden çıkarılmıştır.
“Taraflar bu Sözleşme hükümlerinin, özellikle de mağdurların haklarını korumaya yönelik tedbirlerin, cinsiyet, toplumsal cinsiyet, ırk, renk, dil, din, siyasi veya başka tür görüş, ulusal veya sosyal köken, bir ulusal azınlıkla bağlantılı olma, mülk, doğum, cinsel yönelim, toplumsal cinsiyet kimliği, sağlık durumu, engellilik, medeni hal, göçmen veya mülteci statüsü veya başka bir statü gibi, herhangi bir temele dayalı olarak ayrımcılık yapılmaksızın uygulanmasını temin edeceklerdir.”
Bu hususta, İstanbul Sözleşmesi’nin 4. maddesinde
şeklinde ifade edilerek güvence kapsamının genişletilmesi öngörülmüşse de, bilindiği üzere Türkiye geçtiğimiz günlerde Cumhurbaşkanlığı Kararı ile sözleşmeyi feshettiğini duyurmuştu. Her ne kadar, hukuki temelde bu karar yok hükmünde olsa da nefret suçlarının neden politik olduğu sorusunun yanıtıdır.
[1] Bu yazı içerisinde LGBTİQ+ söylemi, şemsiye bir tanım olup, atanmış cinsiyeti erkek olup heteroseksüel yönelimi bulunmayan bireyleri ayrı ayrı nitelendirmemek için kullanılmıştır.