Son dönemin en sıcak tartışması işte bu soruyla başlıyor. Siyasette, sosyal medyada, sokakta herkesin konuştuğu bir soru. Haftada bir gündem değiştiren ülkemizin, beklediğimizden daha da uzun süre tartışılan yeni gündemini bu soru şekillendiriyor. Her kesimin bu konu hakkında ayrı bir fikri, ayrı bir açıklaması var. En önemlisi ise vatandaş bu soruya tatmin edici bir cevap bekliyor. Soru tek ama cevabı çok. Gelin bugün birlikte ‘’128 milyar dolar nerede?’’ sorusunun siyasette nasıl bir süreçten geçtiğine bakalım. Bu soruya nasıl cevaplar verilmiş hep birlikte inceleyelim. Hafızalarımızı tazeleyelim.
Öncelikle 128 milyar doların günümüz TL kuruyla karşılığını söyleyerek yazıma başlamak istiyorum.
128.000.000.000 $ = 1.065.536.000.000,00 Türk Lirası
BERAT ALBAYRAK VE NACİ AĞBAL
Bildiğiniz üzere eski Hazine ve Maliye Bakanı, ayrıca Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın damadı olan Berat Albayrak, takvimler 8 Kasım 2020 tarihini gösterdiği gün kendi sosyal medya hesabından istifasını kamuoyuna sunmuştu. 8 Kasım tarihinden bugüne kadar kendisiyle ilgili hiçbir haber alınamayan Albayrak, adeta sırra kadem bastı. Albayrak’ın istifası ile birlikte döviz kurlarında meydana gelen düşüş ve sonrasında ülke içinde yaşanan diğer gündemlerle birlikte, bu istifa belli bir süre konuşulmadı. Bakanlık görevini sürdürdüğü dönemde her gün eleştiri oklarının hedefi olan Berat Albayrak, gündemin dışına atıldı. Albayrak sonrası dönemde yaşanan gelişmeler ile birlikte gündeme yeni bir isim çıktı: Merkez Bankası Başkanı Naci Ağbal. Bu yeni Merkez Bankası başkanı göreve geldiği günden itibaren piyasalara güven verebilecek bir isim olacağı konuşuluyordu ve öyle de oldu. Uyguladığı para politikaları ve yaptığı faiz artırımı ile Türkiye, yabancı yatırımcılara yönelik ekonomi politikasında tekrardan güven tazeliyordu. 18 Mart 2021 tarihinde gerçekleşen Para Politikaları Kurulu toplantısı piyasaların beklediğinin üstünde 200 baz puanında faiz artırımı ile yüzde 17 olan faiz oranı yüzde 19’a çıkmış oldu. Toplantı sonrası piyasalar bu faiz artırımına olumlu tepki vererek 7,50 seviyelerde olan dolar kuru 7,20 seviyelerine kadar düştü. Ne olduysa bu toplantı sonrasında oldu ve 20 Mart 2021 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanan kararla Naci Ağbal, Merkez Bankası başkanlığı görevinden alındı. Kararın yayınlandığı tarih hafta sonuna denk gelmesi sebebiyle piyasalarda karşılığı tam olarak anlaşılamadı fakat iki gün sonra açılan piyasalarla birlikte doların tekrar adım adım rekora yükseldiği görüldü. Ağbal görevden alındığında 7,20 seviyelerinde olan kur, 8,28 seviyesine kadar yükseldi. İşte 128 milyar dolar nerede tartışması da tam olarak bu dönemde başladı.
128 MİLYAR DOLAR TARTIŞMASININ BAŞLANGICI
Naci Ağbal, Merkez Bankası başkanlığı görevinden alındıktan sonra medyada ve kamuoyunda birçok soru işareti belirdi. Bu soru işaretleri, başarılı bir Merkez Bankası başkanının neden bu kadar kısa bir sürede görevinden alındığı üzerine yoğunlaşıyordu. Herkesin de bildiği üzere Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, yıllar boyunca faiz politikası konusunda tavrının olumsuz olduğunu saklamamıştır. Bulduğu her fırsatta yüksek faizle mücadele vurgusu yapan Erdoğan’ın, Ağbal’ı görevden almasının ardında yatan neden olarak da bu durum olduğu düşünüldü. Naci Ağbal’ın görevden alınmasının arkasında yatan tek nedenin bu olmadığı da başka bir iddia olarak karşımıza çıkıyor. Bu yazının da temel tartışma konusunu oluşturan ‘’128 milyar dolar’’ konusu ile Ağbal’ın istifasının birbirine bağlı olduğu, muhalefet tarafından ortaya atılan bir diğer iddia. Muhalefete göre; Naci Ağbal, Merkez Bankası’nın döviz rezervinde 130 milyar dolar bir satış olduğunu tespit ediyor ve bu paranın nereye gittiğini araştırmaya başladı. Bu araştırmadan haber alan hükümet yetkilileri durumu anlayınca Ağbal’ı ani bir kararla görevden aldılar. Muhalefetin bu iddiası uluslararası habercilik platformu olan Reuters’a dayandığı öngörülüyor. Reuters’a konuşan üst düzey bir Türk yetkilinin Erdoğan’ın ve Albayrak’ın, Naci Ağbal’ı bir tehdit olarak gördüğünü aktardı. Reuters’ta yer alan bu haberden sonra ekonomiden sorumlu eski Devlet Bakanı ve DEVA Partisi Genel Başkanı Ali Babacan, Naci Ağbal’ın istifası gerçekleştikten sonra hükümete ”Naci Ağbal, 128 milyar doların peşine düştüğü için mi görevden alındı?” sorusunu gündeme getirmeye başladı.
PANKARTLARLA 128 MİLYAR DOLAR
128 milyar dolar iddiasının CHP gündeminde Aralık ayına kadar uzanan bir mazisi var. O zamandan beri Kılıçdaroğlu ara ara, Berat Albayrak döneminde gerçekleşen bu döviz rezervi kaybının nereye gittiğini sormuştu. Ali Babacan’ın iddiası ve istifanın gerçekleşmesi ile birlikte gündemde kendisine tekrar ve daha şiddetli yer bulan bu tartışma CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun meclis konuşmasında bu iddiaya yer vermesiyle birlikte iyice alevlendi. ‘’128 milyar dolar nerede?’’ sorusu CHP’nin il ve ilçe teşkilatlarının da çalışmalarıyla halka duyurulmaya başlandı. Partinin il ve ilçe binalarında afişlere yazarak sordukları bu soru, birden halkın en önemli gündem maddesi hâline geldi. Binalara asılan ‘’128 MİLYAR DOLAR NEREDE?’’ afişlerin gece vakti operasyonlarla emniyet güçleri tarafından indirilmesi de bu sorunun sosyal medyada daha çok gündem olmasıyla sonuçlandı. Bu yasaklamaların sonucunda halk tarafından tepki gören hükümet, çareyi ekranlarda savunmaya geçerek buldu. İlk olarak Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından yapılan “Tutturmuşlar ‘Şu kadar para nerede?’ O kadar para hepsi bu milletin hazinesinde ve Merkez Bankası’nda. Kaybolan bir şey yok. Eğer kayıp varsa, bunlar sizdedir” açıklamasıyla adeta start ateşini alan kişiler, kendilerini medyanın önüne atarak açıklama ardına açıklama yapmaya başladı. Hükümete yakın birçok gazeteci ve hükümet yetkilileri televizyonlarda boy göstererek 128 milyar dolar nerede sorusuna birbirinden farklı cevaplar verdiler. Kimisine göre Türkiye’nin hiçbir zaman 128 milyar dolarlık bir rezervi olmamıştı, kimine göre ise bu para, birçok farklı alanda başka harcamalara gitmişti. Bazılarına göre ise böyle bir para vardı fakat eğer bu döviz bozdurulmasaydı Türkiye iflasa sürüklenirdi. Verdikleri birbirinden farklı ve en önemlisi de Erdoğan’dan farklı bu cevaplar halkın kafasındaki soru işaretlerini daha da çok artırdı. Hükümet ise bu durumu resmî belgelerle tek tek halka açıklayıp haklı olduklarını kanıtlamak yerine 128 milyar dolar nerede sorusunu bir ‘’algı operasyonu’’ olarak nitelendirerek geçiştirdi.
ERDOĞAN’IN KONUYLA İLGİLİ SON AÇIKLAMASI
21 Nisan 2021 günü gerçekleşen partisinin grup toplantısında açıklamalarda bulunan Erdoğan: “Nereye harcandı diye yaygarası yapılan 128 milyar dolar, ne buhar olmuştur, ne de haksız ve hukuksuz yere herhangi birinin cebine girmiştir. Bu para ve çok daha fazlası, ekonominin aktörleri ve vatandaşımız arasında dolaşıma girmiş, yani yer değiştirmiş, ama sonuçta çoğu yine ülkemizin değeri olarak yurt içinde kalmıştır” açıklamasında bulunarak kendince son noktayı koydu. Yaptığı bu açıklama muhalefet kanadında veya kamuoyunda tatmin edici bir yanıt olarak yorumlanabilir mi? Bunu da siz değerli okuyucuların takdirine bırakıyorum.
DURUMUN BENCESİ VE HAYALLER
Eski Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın isminin geçmesiyle bile yükselişe geçen oynak bir döviz kuruna sahip olduğumuz bu günlerde, böylesine önemli bir sorunun üstünü kapatmak şeffaf devlet ilkesi ile ne ölçüde uyuşuyor diye sormak en basitinden hakkımızdır diyebiliriz. Devletin üst makamlarında yer alan yetkililer; yukarıdan görüntü nasıl bilmiyorum ama biz aşağıdakiler bir ekonomik krizin varlığı konusunda şüphe duymuyoruz uzun bir süredir. Bir devletin, milletine karşı bu derece kapalı olması ve milletin verdiği koltuklarda bu denli milletten bihaber oturulması benim canımı acıtıyor açıkçası. Bildiğim bir şey varsa o da bu hislerde yalnız olmadığımdır. Fakat ne yazıktır ki çok olsak bile bir olamıyoruz hepimiz. Halkın parasının halk için, halka hesap vererek harcanacağı yarınlara inançla yaşıyoruz. Sosyal ve refah devlet anlayışını bütün benliğimizle hissedeceğimiz o günlerin hayaliyle. Herkese bu yaşam mücadelesinde başarılar.
Ayrıca bknz. 128 Milyar Dolar ile neler satın alabileceğinizi burada test edebilirsiniz:
KAYNAKÇA
- “Ağbal eritilen 130 milyar doları soruşturduğu için görevden alındı”. euronews, 31 Mart 2021, https://tr.euronews.com/2021/03/31/reuters-agbal-eritilen-130-milyar-dolar-inceleyecegi-icin-gorevden-al-nd.
- Welle (www.dw.com), Deutsche. “Erdoğan’dan ‘128 milyar dolar nerede?’ sorusuna cevap | DW | 21.04.2021”. DW.COM, https://www.dw.com/tr/erdo%C4%9Fandan-128-milyar-dolar-nerede-sorusuna-cevap/a-57276277. Erişim 16 Mayıs 2021.
- Duvar, Gazete. “128 milyar dolar tartışması: Nasıl başladı? Rezervler ne durumda?” https://www.gazeteduvar.com.tr/128-milyar-dolar-tartismasi-nasil-basladi-rezervler-ne-durumda-galeri-1519262, 14 Nisan 2021, https://www.gazeteduvar.com.tr/128-milyar-dolar-tartismasi-nasil-basladi-rezervler-ne-durumda-galeri-1519262
- “AK Parti’den ‘128 milyar dolar” açıklamaları”. Milliyet, https://www.milliyet.com.tr/siyaset/ak-partiden-128-milyar-dolar-aciklamalari-6482962. Erişim 16 Mayıs 2021.