Enceladus, Satürn’ün büyük uydularından biri. Sahip olduğu gayzerlerden fışkıran suyun özellikleri düşünülünce Untersee Gölü’nün mikrobiyal komünitesine benzer bir yaşama sahip olması hiç de sürpriz olmaz. Düşük sıcaklıklar ve hidrojen, karbondioksit, metan ve amonyak gazları derişimleri Enceladus’un gayzerlerinde de benzer biyokimyaya sahip bir yaşam formunun var olma olasılığını gündeme getirir. Peki Enceladus’ta benzer metabolik yolaklara sahip canlılar yaşıyor olabilir mi? Veya Enceladus’ta yaşam formu var ise bu yaşam formu Dünya’dakine benzer biyokimyaya sahiptir diyebilir miyiz?
Dünya Dışı Yaşam
Dünya dışı yaşamın var olup olmadığı astrobiyolojinin en temel sorularından. Yaşamın sınırlarını araştıran astrobiyologlar için Dünya’nın ekstrem ortamlarındaki yaşamın incelenmesi, en ekstrem koşullara sahip uzayda yaşam arayışını makul bir çabaya dönüştürdü. Dünya ötesinde yaşamın varlığı hakkında yorum yapabilmek için Dünya’daki ekstrem şartlara sahip yaşam alanlarını analog olarak kullanmak oldukça mantıklı bir yöntem. 2022 yılında Nature dergisinde yayınlanan “Survival strategies of an anoxic microbial ecosystem in Lake Untersee, a potential analog for Enceladus” isimli makale de “Untersee Gölü, Enceladus uydusu için analog görevi görebilir mi? “sorusunu sorarak bu yöntemi kullanıyor.
Analog Coğrafyalar
Dünya’daki en uç noktalardan biri olan yer, gezegenin soğuk çölü buzullar; yani Antarktika. Güney Antarktika’da bulunan Untersee Gölü, çok yıllık buz kaplı bir göl. Anoksik bir ekosistem olan bu gölün derin suları hidrojen, karbondioksit, metan ve amonyak barındırıyor. Bu şartlar düşük sıcaklıklar ile birleştiğinde göl; Enceladus için fiziksel, kimyasal ve muhtemelen biyolojik olarak iyi bir analog gibi görünüyor diyebiliriz. Dolayısıyla bu gölde yaşayan mikrobiyal toplulukların metabolik yolakları Enceladus’taki potansiyel yaşanılabilirliğe ışık tutabilir.
Metodolojik açıdan incelediğimizde çalışmanın ilk adımı gölün farklı derinliklerinden ve anoksik tortudan örnekler alınması, böylece gölün bol çeşitli mikrobiyal komünitesi incelenebilir. Taksonomik ve metabolik olarak bu kadar çeşitli bir topluluk ile karşılaşmak oldukça şaşırtıcı. Ekstrem şartlara rağmen biyoçeşitliliği oldukça yüksek olan Untersee Gölü’nde bakteriler çoğunlukta. Gölde yaşayan canlıların metabolik yolaklarını incelemek bize benzer şartlara sahip Enceladus gibi gökcisimlerindeki yaşamı yorumlama şansı verir.
Alınan örneklerin sınıflandırılması yapılmasının ardından sonraki aşama sınıflandırılan organizmaların metabolizmalarının incelenmesi. Çalışmada; anoksik suların sert çevre koşullarında yaşayan bakterilerin metan, sülfür ve nitrojen metabolizmaları inceleniyor. Untersee Gölü ekosisteminin yaşam stratejileri, Enceladus’ta Dünya’dakine benzer bir yaşamın varlığına dair güvence sunuyor olabilir. Bunun yanı sıra Enceladus’taki olası yaşamın, Dünya’daki yaşamdan farklı biyokimyaya dayalı olabileceği de unutulmamalı. Fakat analog ortamların genomik çalışmaları, yaşamın özellikleri ve kimyasal biyoimzalar hakkında fikir verir.
Makalenin sonuç kısmında gelecekteki çalışmalarda Enceladus için keşif ve yaşam tespiti stratejileri geliştirmeye odaklanılmalıdır deniyor. Buna katılmakla birlikte astrobiyolojinin halen oldukça bakir bir alan olduğunu hatırlatmak istiyorum. Antarktika’nın buz kaplı göllerinde mikrobiyal tekniklerin kullanılmaya yeni başlandığı düşünüldüğünde bu çalışma ve benzerleri oldukça heyecan verici. En ekstrem habitat olan uzayda yaşam arıyorsak Dünya üzerindeki ekstrem yaşam alanlarının analoglar olarak kullanılması çok mantıklı. Enceladus gibi uydularda yaşamın varlığını arayanların ise gözlerini kutup çölü Antarktika’ya çevirmelerine şaşmamak gerek, aynen Mars’ta yaşam araştıran birçok bilim insanının gözlerini çöllere çevirdikleri gibi.
KAYNAKÇA
- Wagner, N.Y., Andersen, D.T., Hahn, A.S. et al. Survival strategies of an anoxic microbial ecosystem in Lake Untersee, a potential analog for Enceladus. Sci Rep 12, 7376 (2022). https://doi.org/10.1038/s41598-022-10876-8 (Makale)
GÖRSEL KAYNAKÇASI
- Saturn’s Icy Moon Enceladus – Universe Today
- Figure 1 | Scientific Reports (nature.com)
- Figure 2 | Scientific Reports (nature.com)
- Free Photo | Beautiful shot of a red moon with a black night sky (freepik.com)
- Life on Mars gets a test run in the Utah desert – Los Angeles Times (latimes.com)